In fiev bit sess Jahr is de Spraak weer `n lüttje Stück doder. Daar mutt wi doch ehrlich mitnanner umgahn. In Bremen is de Lehrstohl weg. In Greifswald is he weg. Blot Kiel un Hambörg hebbt noch wat antobeden, aver daar gifft dat kien akademische Graad. Daar is dat en Unnerfack: Dat wiest doch up de Stellenweert hen. Ik meen, dat wi in de Wetenskupp investeren mutten, wenn wi willt, dat de Spraak leven sall. Ik hoop, wi kroppen dat tosamen, in Göttingen tominnst en Stiftungsprofessur för de Dürte van fiev Jahr up de Weg to brengen, bit dat denn villicht en lännerövergriependen Lösung daar is.
In disse Sinn: Proot mehr Platt, maakt wat, aver maakt ok würkelk wat. Also nich blot proten, man wat doon!
Frau Präsidentin! Leve Lü! Ok de Kultusminister, de Schoolminister in Neddersassen, de kann Plattdütsk proten.
Aber bi uns in ’t Emsland is dat so: Manche snackt bi jo, manche, de vertellt oder manche redet oder manche kürt. Bi uns ward Platt proot un dat is so ’n bietken von de Nederlande so röverkommen. Aver bi mi was dat ok so. Miene Öllern hebbt immer Platt proot in Huus un Moder hett jümmer seggt, Plattdütsk lernst du von alleen un ansonsten hebb ik Hoogdütsk proot.
Un denn hebbt se in ’t Kabinett een söcht, de ok Platt proten kann. Bi dissen Andrag hebb ik seggt: Busemann, de kann Platt proten, de kann sogar Platt denken.
Grundsätzlich, wi hebbt uns de Andrag von de beiden Fraktionen, von de Swarten un von de Gelen, ankeken un in ’n Kabinett hebbt wie seggt, dat is en vernünftig Wark, daar mutt man sik um kümmern; un wi weet, dat de plattdütske Spraak un dat Saterfreesk, dat dat wunnerbare Spraken sünd un dat is för use Kultur, dat wi daar wat för doon mütt, dat wi dat plegen mütt, dat wi dat fördern mütt. So sehn, weet wi ok, dat wi daar ’ne Pflicht hebbt. Un ik will jüst an dissen Dage seggen, vor genau een Jahr hebbt we dat neje Schoolgesetz besloten. Daar weren ’n Masse Dinge drin, bietje Stried is ok wesen, bietje vertürnt hebbt wi uns ok, ansonsten aver, daar steiht ok wat drin, dat wi dat Nedderdütsk un dat Freeske utdrücklich erhollen mütt un dat wi uns daarum kümmern mütt. Und dat willen wi ok maken.
Dat is 'n paar Jahr her, daar hett man hier en Erlass maakt von 't Schoolministerium. „Region im Unterricht“ hett he heten. Dat is wunnerbaar, kann man seggen. Daar schrieft se wat up, nur se doon nich so recht wat daarför.
Aver dat is mitünner ok gaar nich so eenfach! Un wenn we kiekt, wo dat in dat ganze Land utsehn deit, dann ward dat Plattdütske, dat Saterfreesk mehr in Oostfreesland, Emsland proot, daar word mehr in de Scholen maakt, aver wenn dat nu na Oosten oder na Süden hengeiht, so ward dat allewat minner.
Un ditwegen meen ik, daar mütt wi uns um kümmern. Un wat ganz wichtig is, dat use Lehrer mitmaakt; dat gifft immer noch welke, de könen Platt proten, aver manche seggen, jo, dat is mi ok en bietje lästig un krieg ik daar noch Entlastungsstünnen för un gifft dat daar noch wat extra för?
Aver ik hebb mi daar ok wat utdacht, dat wi gerade unsere jungen Lehrer en bietje an de Angel kriegt. Un dat is ok so , de Scholn künnen ja ok neje Steen sülvst utschrieven un se könt ok as Qualifikation daar inschrieven, man mutt Plattdütsk könen un dann ok anwennen. Also, ik segg maal: De jungen Lehrer, wenn de daar maal so 'n bietjen pfiffig sünd un de Scholen dat ok maakt, dann könen de mit Plattdütsk ehrder 'n Stee kriegen as annere Lü. Ik finn, dat is doch en Angebot.
Un denn hebbt wi ok noch en bietjen mehr an Ünnerricht an use Scholen. Wi hebbt de Verlässliche Grundschool, daar hebbt wi uns ok ’n Masse vertürnt seinerzeit, aver daar sünd ja ok de Betreuungszeiten daarbi. Oder wi hebbt Ganzdagsscholen, waar wi ok dat freiwillige Nachmittagsprogramm maken willen, daar kann man ja ok maal nich nur Lehrer, ok ehrenamtliche Lü ranhalen von de Verene, von de Landschaften un so wieder. De seggen: Daar gahn wi maal hen un snackt mit oder kürt oder proot mit use Kinner 'n bietje mehr Platt as bit nu. Aver nur maken! Daar wulln wi nich wat upschrieven! Dat kost ok gaar keen Geld.
Dat is natürelk all nich so eenfach. Wi hebbt an de Bezirksregeren Beauftragte för Plattdütsk. Un de maakt ’ne ganze Masse un de doon sük mit de Landschaften tohope, mit de Heimatverbänden, mit de Landschaftsverbände un versökt ok immer mehr hentokriegen, dat an de Scholen eben ok över de Ünnerricht, dat daar mehr regionalen Verstand fördert ward un dat de Spraak daar vermiddelt ward. De Düvel steckt gelegentlich in 't Detail. Nu hebbt wi ok ’n Schoolreform kregen, un ab 19.8. geiht dat ja nu ok los an de Scholen in d’ 5. un 6. Jahrgang mit entsprechend Unterricht.
Und daar hebbt wi nu die Curricularen Vorgaben. Daar hebb ik mi ok överleggt, wo kunn ik dat erklären, wat sünd nu de Curricularen Vorgaben. Dat is dat, wat de meesten van uns nich kennt, wat de Lehrer aver weten mütt un de Kinner lernen mütt.
So, de „Curricularen Vorgaben“ seggt nich, wi hebbt nu all Platt to spreken, aver de hebbt, wenn man so seggt, Freiräume, dat man an de Scholen mehr Plattdütsk mit de Kinner proten kann, dat man daar Projekte maken kann, dat man Aktionen maken kann un daar will ik ok daarför sorgen, dat dat entsprechend mehr maakt ward. Man mutt nich kritiseren, daar ward gaar nix maakt oder in de Andrag, de disse Dage stellt worden is, de wull dat all rutsmieten.
Man kann gaar nich rutsmieten, wat nich drin is. Aber wi mütt gemeensaam mehr daarför sorgen, dat daar entsprechend wat passeert. Ja, is doch nu so.
Aver entsprechend wat passeert! Un ik will dat ok nich to komplizeert maken – jedenfalls de Vorschriften, de laat dat för, wi mütt dat eenfach en bietje mehr anstöten. Un ik bün daar letztens, Herr Poppe, bie de Mesterkring wesen un de Zeitungen hebbt en bietje verkehrt schreven. De hebbt mi ’n lange Forderungsliste geven - wo dat immer so is, wenn du as Minister ünnerwegens büst, daar kriegst du en Zedel oder en dicken Breev an de Hand, wat du alles maken musst. So was dat daar ok. Aver en paar Punkte weren ganz vernünftig, daar sünd wi ok dran an to arbeiden un ganz an 't Enn geiht dat ok nich ohne Konzept, wo wi dat mitnanner henkriegt, dat eenfach an de Scholen mehr Plattdütsk maakt ward. Un ik finn, dat is nich so wichtig, of wi nachher noch de Bezirksregeren hebbt oder nich, ik will jo nich mit Verwaltungsreform belämmern.
Aver, dat hebbt wi genoog hat disse Dage. Dat is ok stuur genoog, dat Ganze. Ik weet dat. Aver, wi mütt doch daarför sorgen, ok wenn wi ’n neje Verwaltungsstruktur oder Schoolstruktur hebbt, dat an jede School een Lehrer is oder sonst jemand is, de verantwortlich is, de beauftragt is för de plattdütkse Spraak. Dat heet ok immer, de mütt wi utbilden….
Erst maal över use Ausbildungsseminare könen wi för alle Lehrer wat doon. Un dat nützt nu allns nix, ganz ohne Professor geiht 't ja nun ok nich, nich?
Un de gode Mann, de dat in Göttingen super maakt hett de lesde Jahren, de geiht nu to ’n Jahr in Pension, also mütt wi irgendwie kieken, wie dat wiedergeiht. Nu is dat ja so, daar is de Wissenschaftsminister för tostännig. Un de is nu vandaag nich daar, aver wat ik so hör, un Kollege Möhrmann hett, glöv ik in April hier 'n Anfraage hatt, daar is dat schriftlich, in Hoogdütsk, seggt worden, wo man sük dat denkt. Vörmiddag was daar ok noch en Anfraag, de is ok beantwoord worden, dat wi daar wat maken willt.
Aver ik hör so Signale, segg maal gelegentlich, von 't MWK, dat se dat mit de Hochschoolprofessor begrepen hebbt. Of nu Göttingen oder Oldenburg oder beide tohopen, ik glöv, dat krieg wi an 't Enn ok noch hen. Dat is doch en Angebot.
Also, wi sünd bestens bemüht, disse Regionalspraken hoog to hollen. Nu gifft in Neddersassen wat ganz Dolles. Dat is dat Saterland, dat is dat Saterfreesk. Un, manche kiekt gelegentlich ok in dat Guinessbuch der Rekorde, daar steiht drin, lüttjeste Spraakeninsel von ganz Europa. Un dat hebb ich even al seggt, dat gifft blot noch 2000 Lü in ganz Neddersassen, de Saterfreesk spreken könt. Un dat mutt woll so historisch ok so wesen. Saterland, dat liggt in so ’n Moorgegend, dat is en bietjen allennig for sük immer bleven över en paar dusend Jahr. Dat was ok de Grund, weshalb de de Spraak ok hooghollen hebbt un de annern hebbt se wahrscheinlich gaar nich kennen lehrt.
Nu is dat so, dat gifft ja ok de Europäische Charta der Regional- oder Minderheitensprachen. Un dat is för uns ok ’n Verpflichtung, un Dütskland un
Neddersassen hebbt dat ünnerschreven, dat wi disse Spraken hooghollen mütt un disse Saak is ok en entsprechende Verpflichtung un nich so, dat de Kultusminister daar nix deit. Ick hebb daar Entlastungsstunden hengeven, daar hebbt wi ok Lehrer, de beupdraggt sünd. De sünd momentan daarbi, de stellt dat Material noch beter tosamen un doon noch mehr, dat an de Scholen daar wat passeert. Dat is ok en ganz goden Weg un ji merkt hiermit, dat ik dat ausdrücklich fördere.
So, Saterfreesk, dat is ’n dolle Spraak. Nu kummt von mi nu de stuurste Deel von miene Rede. Also, nu Saterfreesk, wat sonst doch keener kann:
In`t Seelterlound rakt et Skoulen in do Törpe Strukelje, Roomelse, Schäddel un Seeidelsbierich. In diesse Skoulen lere tjohunnertnjugen-un-twintich Bäidene Seeltersk. Do masten Bäidene lere dusse Taal inne Grundskoule.
Zu Deutsch: Im Saterland gibt es Schulen in den Ortschaften Strücklingen, Scharrel, Ramsloh und Sedelsberg. In diesen Schulen lernen 329 Kinder Saterfriesisch. Die meisten Kinder lernen diese Sprache in der Grundschule.
Ik finn, dat is en feinen Wark, wenn 2000 Lüü dat könt. 329 Schöler sünd daarmit togange. Ik glöv, dat künn sük seen laten. Ik bün maal so good. Un wenn dat in Göttingen un överall un in Stade, waar dat överall ünnerwegens is, wenn wi markt, dat se all miteinander reden, denn maakt wi dat richtig.
So, ik hope, ik hebb jo ok en bietje beruhigt. Man mutt doch nich immer Krach mitnanner hebben, Kollege Poppe nich, för sowat is dat eenfach so: Wi weet, dat wi en gemeinsame Zielrichtung hebbt. Wi weet, 'n bietjen Meckern mütt ok wesen. Ik hebb unnerstreken, glöv ik, dat wi daar tosammen sünd un seen, dat dat insgesamt beter ward. Un dat is ok egaal, of wi hier proot oder redet oder snackt oder kürt. Wi will nich mehr lange snacken, sondern topacken.